Wszyscy chcemy być niezależni i samodzielni. Dotyczy to również osób niepełnosprawnych, starszych, czy z ograniczoną funkcją poruszania się np. po wypadkach, czy w czasie choroby. Korzystanie z łazienki przez osoby niepełnosprawne w obiektach użyteczności publicznej np.: hotelach, szkołach, restauracjach wymaga właściwego zaprojektowania pomieszczenia, specjalistycznych akcesoriów i odpowiednio dużej przestrzeni. Na co uwagę musi zwracać każdy projektant?
„Łazienka bez barier” powinna być dziś standardem. Jej przygotowanie jest podyktowane wymogami prawnymi. Hotele, szkoły, uczelnie, centra handlowe są zobowiązane do zapewniania komfortowego i bezpiecznego korzystania z toalety osobom na wózkach inwalidzkich, starszym, czy o ograniczonej sprawności ruchowej. Niestety, jak to często bywa prawo prawem, a życie pokazuje zupełnie inną rzeczywistość. Pamiętajmy, że problem barier architektonicznych w toaletach publicznych dotyka ponad 6,2 mln osób (Taka liczba osób niepełnosprawnych w Polsce kilka lat temu figurowało w statystykach GUS). Tymczasem w świadomości społecznej ułatwienie codziennego funkcjonowania osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich wciąż jest traktowane jako problem marginalny.
Kampanie społeczne i różnego typu prawne uregulowania sprawiają, że osoby niepełnosprawne zaczynają być widoczne w przestrzeni publicznej, a ich potrzeby powoli są brane pod uwagę w jej projektowaniu.
Projektowanie toalety dla niepełnosprawnych: gdzie szukać wytycznych
Planując budowę lub remont łazienki i dostosowanie jej do potrzeb osób niepełnosprawnych, warto sięgnąć po wytyczne zawarte w przepisach Prawa Budowlanego z 1994 roku oraz Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 2002 roku. Określają one precyzyjnie np.: ile miejsca trzeba zapewnić w łazience, by swobodnie móc się w niej poruszać na wózku.
Przygotowanie łazienki dla osób niepełnosprawnych najłatwiejsze jest oczywiście na etapie projektowania budynku. Wówczas bez problemu można wyodrębnić dla niej niezbędną przestrzeń, tak by mogła spełniać wszystkie niezbędne funkcje. Adaptacja pomieszczeń w istniejących już budynkach sprawia więcej problemów. Nierzadko konieczna jest przebudowa ścian działowych, przełożenie instalacji elektrycznej, zmiany w sieci wodno-kanalizacyjnej. – mówi Ryszard Kurek z serwisu ole.pl. Trudne, nie znaczy jednak niemożliwe. Łazienka dla niepełnosprawnych w miejscach publicznych powinna spełniać podane niżej kryteria:
- minimalna powierzchnia pomieszczenia 200 x 240 cm
- właściwa przestrzeń manewrowa min. 150 x 150 cm
- szerokość drzwi min. 0,9 m, nie większa niż 1 m
- odpowiednie klamki lub okrągłe uchwyty przy drzwiach wejściowych
- poręcze dla niepełnosprawnych przy umywalce i WC
- wanna lub prysznic dostosowana do osób niepełnosprawnych (dotyczy łazienek)
- umywalka dostosowany do osób niepełnosprawnych
- miska ustępowa dostosowana do osób niepełnosprawnych
- odpowiednie akcesoria: dozowniki do mydła, pojemniki na ręczniki papierowe, pojemniki na papier toaletowy, suszarki do rąk i inne.
- brak progów
Kąpiel w łazience bez barier: wanna czy prysznic?
Każde ze wspomnianych akcesoriów może być wykorzystane w łazience dla niepełnosprawnych, trzeba jednak mieć na uwadze kilka niezbędnych warunków. By umożliwić osobie niepełnosprawnej korzystanie z wanny przydaje się zainstalowanie windy lub podnośnika. Przy wannie powinny znaleźć się też poręcze, podłokietniki i wypustki antypoślizgowe. Przydaje się również siedzisko nawannowe.
Przy prysznicu (minimalna przestrzeń to 100 x 100 cm) istotne jest zachowanie jednego poziomu powierzchni, czyli rezygnacja z progów i montaż specjalnych brodzików dla niepełnosprawnych. W ten sposób zostaje wyeliminowane ryzyko upadku. Osoba niepełnosprawna może też wjechać wózkiem pod sam prysznic bez pomocy. Pod prysznicem przydatne są ławeczki kąpielowe, składane lub przenośne krzesełka. Również przy prysznicu powinny znaleźć się zamontowane na odpowiedniej wysokości uchwyty, tak by umożliwić wstawanie i poruszanie się. Komfort korzystania znacznie poprawiają np.: tylne oparcie i zagłówek.
Sporo uwagi należy też poświęcić podłodze, a zwłaszcza odpowiedniemu zabezpieczeniu przed poślizgnięciem. Specjalne kafelki wykorzystywane w łazienkach dla niepełnosprawnych mają szorstką strukturę, która jest bezpieczniejsza niż zwykła glazura. Dobrym rozwiązaniem są też antypoślizgowe maty pod prysznic.
Poręcze dla niepełnosprawnych – wygoda i bezpieczeństwo
Uchwyty dla niepełnosprawnych to niezbędny element wyposażenia w łazience bez barier. O ile w domach prywatnych przy doborze poręczy najlepiej kierować się wzrostem, wagą i wiekiem osoby korzystającej, to w publicznych toaletach godne polecenia się uchwyty wielofunkcyjne. Różna długość poręczy i ich średnica, uśredniona wysokość montażu 75-85 cm zapewnia osobom mniej sprawnym komfort użytkowania. Zapewnienie bezpiecznej i wygodnej możliwości korzystania z łazienki jest szczególnie istotne przy umywalce i misce ustępowej. Można rozważyć zastosowanie poręczy karbowanych, które zapobiegają ślizganiu się dłoni, albo wyposażonych w elementy fluorescencyjne, które ułatwiają korzystanie w słabo oświetlonym pomieszczeniu.
Przygotowując łazienkę dla niepełnosprawnych nie zawsze mamy możliwość zaprojektowania pomieszczenia od początku. Przy adaptacji pomieszczeń częstym problemem jest brak wystarczającej przestrzeni. Zapewnienie swobodnego poruszania się na wózku jest sprawą nadrzędną, dlatego problemem staje się brak miejsca na dodatkowe akcesoria. W tym przypadku pomocne są tzw. uchwyty wielofunkcyjne, które mają wbudowane np.: miejsce na papier toaletowy, dozowniki na mydło, a także wieszaki na ręczniki.
Umywalka dla niepełnosprawnych – jak ją wybrać?
Umywalka dla niepełnosprawnych powinna być zamontowana na wysokości nie przekraczającej 80 cm, by pod blat swobodnie można było wjechać wózkiem inwalidzkim. Ergonomiczne blaty łatwiej dopasowują się do kształtu ciała i umożliwiają wygodne korzystanie. Wszystkie akcesoria powinny znajdować się w zasięgu ręki osoby niepełnosprawnej. Wygodne są np.: baterie z przedłużonymi wylewkami albo armatura na przycisk sensoryczny. By zapobiec oparzeniu, warto wybrać baterie z elektrycznym termostatem. Przy zlewie powinny być zamontowane uchwyty. Należy też wygospodarować miejsce na odstawienie balkonika lub kul.
Do niezbędnego wyposażenia w łazience bez barier należy lustro z regulowanym kątem nachylenia. Dzięki niemu zarówno osoba poruszająca się np. o kulach, jak i osoba na wózku inwalidzkim mogą wygodnie z nich skorzystać.
Muszla WC dla niepełnosprawnych
Zgodnie z normami miska WC powinna być zamontowana na wysokości 48 do 50 cm, z przestrzenią po obu stronach 95 cm. Dzięki temu łatwo można się na nie przesiąść z wózka. Komfort użytkowania w tym obszarze zapewniają: boczne uchylne uchwyty dla niepełnosprawnych, często składne, boczny przycisk spłukiwania, uchwyty na papier toaletowy na odpowiedniej wysokości (80cm od podłogi), przycisk pomocy. Dostępne są także szczotki WC z wydłużonym uchwytem, zaprojektowane z myślą o osobach niepełnosprawnych.
Meble łazienkowe w WC bez barier
Nowoczesna łazienka bez barier w hotelach, restauracjach, urzędach lub w mieszkaniach indywidualnych to również odpowiednie meble. Niezależnie od tego czy są podwieszane, czy stoją na podłodze, powinny być solidne i dobrze umocowane, by można było się na nich oprzeć w np.: w przypadku poślizgnięcia. Dodatkowe uchwyty eliminują ryzyko upadku. Tu trzeba zwrócić uwagę na sposób mocowania. Ściany z karton gipsu koniecznie wymagają wzmocnienia.
Do łazienki dla osób niepełnosprawnych poleca się meble z zaokrąglonymi kantami, które eliminują ryzyko uderzenia się o nie lub skaleczenia się w razie utraty równowagi. Pomocne są również drzwi przesuwne lub z szerokim kątem otwarcia. Tu istotne są ich wymiary. Minimalna szerokość drzwi, która umożliwia wjazd wózkiem do min. 0,9 m. Nie należy jednak montować drzwi dużo szerszych, bo będą ciężkie i ich samodzielne otwarcie będzie osobie niepełnosprawnej sprawiało problem. Warto również zwrócić uwagę na klamkę i wybierać specjalne modele dostosowane do osób niepełnosprawnych, czyli o obłych kształtach dostosowanych do dłoni i minimalizujących ryzyko otarć, czy zranienia przy nadmiernym nacisku. Wieszaki, półki, szafki powinny być zamontowane na odpowiedniej wysokości, tak by były w zasięgu ręki osoby na wózku i umożliwiały korzystanie bez pomocy osób z zewnątrz.
Zapewnienie dostępu do toalety czy łazienki osobom niepełnosprawnym w przestrzeni publicznej powinno być podyktowane nie tylko wymogami prawnymi. Respektowanie potrzeb dużej części społeczeństwa i stworzenie mu szansy na samodzielne funkcjonowanie stanowi wyraz szacunku dla potrzeb drugiego człowieka, empatii i zrozumienia dla słabości. Łazienka dla niepełnosprawnych może stać się wizytówką danego obiektu, która mówi więcej o jego nastawieniu na relacje z otoczeniem niż jakiekolwiek foldery, czy ulotki. Ta prawda trafiła już w dużej mierze do właścicieli centrów handlowych, gdzie można znaleźć najwięcej przykładów dobrze zaprojektowanych łazienek bez barier. Teraz czas na hotele, urzędy, ośrodki kulturalne i restauracje.
Łazienka dla niepełnosprawnych w skrócie
- brak progów pod prysznicem i w drzwiach wejściowych
- krzesełko pod prysznicem
- poręcze przy wannie lub prysznicu z zabezpieczeniem antypoślizgowym
- poręcze przy toalecie i umywalce
- lustro z regulowanym kątem nachylenia
- baterie łazienkowe, najlepiej z termostatem regulującym temperaturę wody
- wzmocnione ściany i meble przytwierdzone do ścian i podłogi
- antypoślizgowa podłoga
- umywalka, pod którą można wjechać wózkiem
- akcesoria zamontowane na odpowiedniej wysokości i odpowiednio duża przestrzeń manewrowa przy wannie, prysznicu, toalecie i w drzwiach wejściowych