W niniejszym artykule wyjaśnię czym są autorskie prawa osobiste, jak można je ograniczyć oraz co można zrobić gdy ktoś je naruszy..
Jaka to różnica?
Prawa autorskie majątkowe a prawa autorskie osobiste, jaka to różnica? Różnica jest jedna i to bardzo zasadnicza a wszystkie pozostałe wynikają właśnie z niej.
Prawa autorskie majątkowe są zbywalne, czyli innymi słowy można je sprzedać, kupić, oddać do czasowego używania w formie licencji itp.
Natomiast prawa autorskie osobiste są… niezbywalne, czyli przeciwnie do wskazanych powyżej praw autorskich majątkowych nie mogą one zostać sprzedane, oddane w użytkowanie ani oddane w formie licencji. Ustawodawca tłumaczy istotę praw autorskich osobistych jako “niezbywalną i nienaruszalną więź łączącą autora z jego utworem”.
Czym są prawa autorskie osobiste?
Art. 16 ustawy prawo autorskie wskazuje przykładowe prawa twórcy jakie przysługują mu do jego utworu. Są to prawo do:
1) autorstwa utworu;
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
6) Z art. 32 ustawy wynika również przysługujące twórcy prawo odsprzedaży utworu plastycznego.Prawo to dotyczy utworów plastycznych wystawionych na widok publiczny, co do których podjęto decyzję o ich zniszczeniu. W takim wypadku właściciel utworu ma obowiązek zwrócić się do twórcy utworu z propozycją odkupienia utworu.
7) podanie imienia i nazwiska twórcy jest warunkiem zgodnego z prawem korzystania z utworów w zakresie dozwolonych użytków.
Należy mieć na uwadze, iż katalog powyższy jest katalogiem otwartym, a co za tym idzie można pokusić się o wyodrębnienie i innych praw autorskich osobistych, niewymienionych zaliczających się do tej kategorii.
Kiedy powstają prawa autorskie osobiste?
Prawa autorskie osobiste powstają w sposób tzw. “Pierwotny”, czyli z chwilą stworzenia utworu, choćby był jeszcze w stanie nieukończonym. Ustawa taki stan nazywa “ustaleniem utworu”.
Skoro nie można sprzedać, to czy można ograniczyć?
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie przewiduje takiej możliwości. Jednakże w doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, iż na zasadzie swobody umów przewidzianej przez kodeks cywilny takie ograniczenie jest możliwe.
W takim wypadku autor dobrowolnie zobowiązuje się do niekorzystania z przysługujących mu praw autorskich osobistych do utworu i powstrzyma się od ich wykonywania.
W takim wypadku należy pamiętać, iż jest to wyłącznie zobowiązanie cywilnoprawne. Czyli a) nie wyłącza praw autorskich osobistych autora i dalej może on z nich korzystać,
b) jednakże, jeśli autor skorzysta z przysługujących mu praw autorskich osobistych, to wówczas będzie odpowiadał względem drugiej strony za naruszenie zobowiązania,
c) powyższe nie wyklucza, oczywiście, możliwości zastosowania dalej idących, umownych kar za naruszenie zobowiązania.
Z zawodowego obowiązku dodam, iż umowy zawierające ograniczenia praw autorskich osobistych powinny być sporządzone w formie pisemnej, ponieważ udowodnienie istnienia takiego zobowiązania w inny sposób, może się okazać niezwykle trudne. W szczególności, jeśli autor będzie zaprzeczał istnieniu takiego zobowiązania, a my będziemy mieli jedynie świadków.
Skoro nie można sprzedać, to czy można w jakiś inny sposób przenieść?
Ustawodawca w sposób jednoznaczny wskazuje, iż przeniesienie tych praw jest niemożliwe. Jednakże w przypadku gdyby komuś bardzo zależało np. Na przekazaniu prawa do nadzoru nad wykorzystaniem utworu to nic nie stoi na przeszkodzie, aby udzielić pełnomocnictwa.
Dzięki takiemu rozwiązaniu autor nie pozbędzie się przysługującego mu prawa autorskiego osobistego do nadzoru autorskiego nad wykonaniem utworu, lecz w jego imieniu będzie mogła wykonywać te prawa inna osoba.
